Статистика
Онлайн всего: 1 Гостей: 1 Пользователей: 0
|
Каталог статей
сўнгги кўз ёшлар
сўнгги кўз ёшлар Майдалаб ёғаётган қор ерга тушмай эриб кетарди.
Бутун овул кўчиш тадоригида. Уйлар ёнида юк ортишга
мўлжалланган хачир ва отлар сафланган. Шундоқ ҳам
кўчманчи чўпонлар бу йил қор қўнгунча яйловда қолиб
кетишди. Аёллар кўч-кўронларини йиғиштириш билан
овора бўлганида, эркаклар ёввойи ҳайвонлар кириб,
ичини ифлос қилмасин деб, пахса чайлаларининг
эшик-деразаларини лой билан суваб ташлашади.
Ишқилиб, келаси йил кўкламгача нурамасдан, жойида
турса бўлгани. Аммо камдан-ками бешикаст қолади. Ҳеч
бир тўсиқсиз, бийдай ялангликда сўппайган
уйлар изиллаган қор бўронлари ёки баҳорги жала,
селларга дош беролмайди.. Тоғларда ўт кўклаши билан
яна мол-қўйини ҳайдаб қайтадиган чўпонлар харобалар
ўрнида янгиларини тиклашади ва қишда қишлоққа
қайтгунларича ўша ерда яшашади. Урушдан кейинги
ҳаёт ҳали изига тушиб улгурмаган. Яшаш қанчалик оғир
бўлмасин, одамларнинг юзида қандайдир ташвиш,
хавотир. Нимадандир безовталаниб, сой томонга
қараб-қараб қўйишади.
Сурувларининг олди аллақачон пастликка қараб энган.
Қолганлар оқсоқолнинг қарорини кутишмоқда. Ҳакимтов
эса жим. Унинг лақаби, аслида, «тоғ», ф а қ а т
одамлар "тов" деб айтишади.Ёши олтмишлардан
ошса-да, тетик, қарашлари ўткир, қомати чўққидек тик
оқсоқол ҳалиям йигит каби навқирон. У музликлардан
бошланиб, охири пастдаги дарёга бориб қуйиладиган
сойга ўрнатилган осма кўприк устида қаққайган. Қимир
этмайди. Ёзда шовуллаб, тўлиб оқадиган сой суви ҳозир
анча тортилган. Бори ҳам баданни увиштирадиган
даражада совуқ. Бироз вақт ўтгач, оқишдан тўхтаб,
бутунлай музлайди. То кейинги йил кўкламгача.
Чолнинг қўлидаги халтада туғилганига икки кун бўлиб,
кўзи ҳали очилмаган кучук болалари ғингшийди. Ҳаким
товнинг халта тутган темирдек мустаҳкам панжалари
титрайди. Кўприк бошида эса хўжайинига илтижоли
тикилган кучукча жавдирайди. Она ит озиб кетган,
устига-устак, икки кун олдин бўшангани учун ҳолсиз
гавдасининг ҳурпайган, хунук юнглари изғиринда
пирпирайди. Унинг эгасига қарши чиқишга на кучи, на
хоҳиши бор.Чунки Ҳаким товнинг феълини ит ҳам
билади. У айтдими, тамом! Тўғри, буни ит тушунмаслиги
мумкин, аммо ҳозир оқсоқолнинг уйилган қовоқлари,
доимгидан кўра қорайиб, чуқурлашган ажинларини кўриб,
исён қилиш бефойда эканига ақли етиб турарди. Оқ
юпдуз ёзда қўшни овулдаги итга илакишиб, анча вақт йўқ
бўлиб кетди. Сўнгра бирдан пайдо бўлиб қолгач, овул
кучуклари уни тўдага қайтиб қўшишмади —
бегонасирашди. Яккаланган Оқ юлдуз эса кетмади,
кетолмасди, чунки борадиган ери йўқ. То кўзи ёригунча
овул теварагида чўпон итлардан қолган суяк, овқат
билан жон сақлади. У кундузлари ҳеч кимнинг кўзига
кўринмас, пана-пастқамда соялаб, тунда ташқарига
чиқарди. Лекин ойни этак билан ёпиб бўлармиди?
Болалаганидан сўнг барчанинг назарига тушди. Бўлиб
ўтган шармандаликдан бошини кўтаролмай юрган Ҳаким
тов эса бор аламини шу кучукларданолди.
— Бегонанинг этагидан тутиб кетганнинг ҳоли шу, — дея
пичирлади чол халта-даги итваччаларнинг бирини олиб
сойга улоқтираркан. — Бундай шармандалар қаердан
пайдо бўлар экан-а? Уятсизлар!
Муздай сувга шат лоплаб тушган кучукча кўпикланиб
оқаётган тўлқинлар юзида бир қалқди-ю, сўнг кўринмай
қолди. Оқсоқолнинг қирғий кўзлари порлаб кетди.
Уларнинг туб-тубида ғалаба, интиқом сурури билан
бирга ожизлик, нафрат, бирозгина раҳм ҳам
йилтилларди. Чол ўз ишидан кўнгли тўлибми ёки бу ҳолга
ортиқ бардош беролмаслигини билганиданми, қолган
икки ит боласини бирваракайига пастга улоқтирди-да,
нари кетди. Сувга қарагиси келмади. Ортга, оқбош
тоғларга тикилди. Шундай қилса, бироз
тинчланадигандай, кўксида гуриллаган аланга тафти
босиладигандай туюлди унга.
Эгасининг гўдакларини бамайлихотир сувга ташлаб,
ҳалокатини кузатиб тураркан, Оқ юлдуз чидолмади. Тик
қирғоқ бўйлаб югурди. Дунёни бошига кўтаргудек
вовуллади. Ўзини сувга отмоқчи ҳам бўлди, лекин
аллақачон чўкиб улгурган кучукчаларини сойнинг
қаеридан излайди? Она ит саргардон кўприкдан сакраб,
сойнинг гоҳ у томонига, гоҳ бу томонига ўтиб югуради.
Дуч келган нарсадан илинж сўрагандай, мунгли
ғингшийди. Баъзида нафрат тўла нигоҳи ҳамон
чўққилардан кўз узмай, қаққайиб турган оқсоқолга
қадалади. Унга ташланиб, парча-парча қилишга тайёр.
Шўрлик она! Қўлидан ўзга нарса келмайди.Оқиб кетган
уч болаларидан лоақал биттасини бўлса-да,
қутқаролмагач, шундоққина бутун борлиқ, тириклик,
инсон зотини унсиз қарғади.
* * *
Тўпланиб турган одамлар ёнига Ҳаким товнинг ўзи
келгани яхши бўлди. Чунки ҳеч ким юрак ютиб, ундан
кетиш ҳақида сўраёл-маётганди.
— Бўлди, йўлга тушамиз, — деди чол ҳали нарсаларини
охиригача йиғиштириб улгурмай, чайла ёнида
куймаланаётган кампири томон юраркан.
Ҳамқишлоқлар йўлга тушишга сабри чидамай, депсиниб
турган отларига қамчи босишди.
Хадича янга эрининг келаётганини кўриб, кўзларини ерга
қадади. Ҳаким товнинг: «Барчин қани?» дея берган
саволига нигоҳи билан имлаб, чайла томонни кўрсатди.
— Унга айт, Қора товни амаллаб айланиб ўтса,
пастликка беш чақирим юрар-юрмас, қишлоқ бошланади.
Бугун тунни шу ерда ўтказиб, эртага саҳарлаб тушсин
йўлга. Йўқса, кечаси тоғда қолиб кетади: Кундузи етиб
олсин.
Бу гапдан Хадича янганинг кўз косалари каттариб кетди.
— Бир ўзини қолдириб кетамизми?
— Болам бўлгани учун сўйиб ташлашга қўлим бормади.
Тирик қолдираётганим учун раҳмат де ундан кўра, —
деди тов бир ҳаракат билан отининг устига қўнаркан.
Сўнгра тўриғига аччиқ қамчи босиб, йўлга
тушаётганларнинг олдига ўтиб кетди.
Хадича янга бўлса турган жойида қақшади. Бошқа нарса
дейишга журъати етмади. Аслида, эрининг Барчинни
кечирмаслигини яхши биларди. Жаҳл устида қизини бир
бало қилиб қўйишидан қўрққанди, яхшиямки, бундай
бўлмади. Худо асради. Ахир биттаю битта фарзанди
кимсан оқсоқол Ҳаким товни бутун қишлоққа шарманда
қилди. Барчага сўзини ўтказиб, кариллаб юрган Ҳаким
тов энди ким деган одам бўлди? Тўрт кишига бош бўлиб,
гапини ўтказмоқчи бўлса, одамлар устидан кулмайдими?
«Битта қизини йиғиштиролмаган ношуд» демайдими?
Оқсоқолнинг сўзи синганидан кўра, ўзи ўлгани яхшироқ.
Хадича янга эридан ҳар қандай жазони кутиш
мумкинлигини билса-да, бари-бир, ҳувиллаган тоғда
қизининг бир ўзини қолдириб кетмоқчилигини
эшитганида, довдираб қолди. Яқинда кўзи ёриган Барчин
гўдаги билан нима қилади? Бошини қайси тошга уради?
Бу бемаврид туғилган бола ҳамманинг бошига бит-ган
бало бўлди. Ундан кўра, ўлдириб қўя қолса, яхшийди.
Бироз қийналарди-қутуларди. Бечора онанинг бир кўнгли
қишлоққа қайтса, бир кўнгли тоғдаги қизи билан
қоладиган бўлди.
Аёл қўлидаги ишини ҳам ташлаб, чайлага кирди. Барчин
отасининг гапини эшитган, шекилли, гўдагини маҳкам
бағрига босганча изиллаб йиғлаб турган экан. Дарди
бўғзига келган она қизининг бу ҳолини кўриб, баттар
фиғони кўтарилди. Барчинга ташланиб, унинг елкаларига
муштлай кетди.
— Нимага йиғлайсан, жувонмарг?! Қилар ишни қилиб
бўлдинг-ку! Энди ўзингдан хафа бўлмайсанми, ер
юткур?! Ўзинг-ку, майли, бизниям кўмдинг, қаро ер
қилдинг! Шу умид билан туққанмидим?!
Барчин юмдаланаётган сочларини зўрға онасининг
чангалидан тортиб оларкан, ожизгина нола қилди:
— Ойижон, ундай деманг...
— Она деган тилларинг кесилгур, она дема мени!
Ҳадича янга ерга чўккаладида, тиззасига шапатилади.
Аёлнинг юрагида дунёга сиғмас аламли кўз ёшлар бор
эди, бироқ одамлардан уялди — истиҳола қилди. Бунинг
устига, эрининг ўшқирган овози уни сергаклантирди.
— Хадича, чиқ, кетяпмиз!
У шоша-пиша кўзидаги ёшни артиб, Барчиннинг қулоғига
шивирлади:
— Қоратоғдан ўтганингдан кейин бироз пастлаб юрсанг,
қишлоқ бор экан. Отанг билади, ўзи айтди. У сенинг ўша
ёққа бориб жон сақлашингни истаяпти. Бугун йўлга
чиқма. Қоронғига қоласан. Саҳарлаб кет. Керакли
нарсаларни ташлаб кетяпман. Бир кунингга ярайди.
Хадича янганинг чақалоққа қарагиси ҳам келмай, шарт
бурилиб кетди. Аммо эшикка етганида тўхтади, шитоб
билан ортига қайтиб, қизини маҳкам қучоқлади. Овозим
баланд чиқмасин деб, тишини тишига босди. Ичида
йиғлади. Барчиннинг қайноқ вужудини оналик меҳри
билан силади, эркалади. Қизидан ҳалиям туғилган
пайтидаги хушбўй ҳид келарди. Чорасиз она гўё қайтиб
учрашмайдигандек, тўйиб-тўйиб ҳидлади.
— Сени худога топширдим, болам. Қаерда бўлсанг ҳам,
омон бўл. Асра ўзингни. Сен билан жон деб қолардим,
лекин отангни биласан-ку. Сени тирик қолдирганига
шукур. Яна дийдор насиб этадими-йўқми, буни худо
билади.
Она-бола бир неча лаҳза бир-бирини қучиб туришди.
Сўнг истамайгина айрилишди. Хадича янга отига миниб,
йўлга тушгач, бирор мартаям орқасига қарама-
ди. Бошини тик кўтарганча йўлдагиларга қўшилди.
Барчин қишлоқдошлари жўнаб кетмагунча ташқарига
чиқмади. Чайла ичидаги туйнукдан термилиб, қон ютиб
ўтирди. Аввалига қулоқларини қоматга келтирган
лаш-лушларнинг тақир-туқури, мол-қўйларнинг овози
тингач эса, чидолмади — ташқарига отилди.
Кетаётганлар изидан югурди. «Тўхтанглар,
шошманглар!» дея бақирди. Лекин шунча шовқин ичида
уни ким ҳам эшитарди? Қор тушиб шилталанган ерда
югургани билан қаёққача борарди? Етиб олганидаям
қизни ким қабул қилади? Қайтага баттар шарманда
бўлгани қолади. Барчин асл ҳақиқат аччиқ эканини
билса-да, ундан кўз юмаётганди. Бор кучи билан
олдинга интиларди. Бу кимсасиз ерда тирик қолиш ўлим
билан баробар-ку. Нега отаси қизига шу қисматни раво
кўрди? Ахир фарзанд ғурур, ор-номусдан устун
турмайдими? У югураётиб, бир неча бор йўлдаги
тошларга қоқилиб, йиқилиб ҳам тушди. Бироқ ўзини
ўнглаб, яна олдинга интилаверди. Юзига урилаётган қор
учқунлари шўр кўз ёшлар таъсирида эриб кетарди.
Тиззасигача лой сачраган этакларини
кўтариб, чопганча тўхташни хаёлига келтирмайди. Бироқ
кетаётганлар қуюқлашаётган қорда тобора кўринмай,
узоқлашиб борди. Қиз ахийри ҳолдан тойиб, кўлмак
ўртасида чўк тушиб ўтириб қолди, ҳўнграб йиғлаганча
совуқдан қизарган бармоқларида лой чангаллади. Бу
пайтда эса Ҳаким тов бир маромда йўртаётган тўриғида
тебраниб борар, чуқур хаёлга толганидан от қаттиқроқ
ҳаракат қилса, эгардан учиб кетиши ҳеч гап эмасди.
Ҳозир оқсоқолни ўзидан бошқа ҳеч ким тушунмайди. У
қанчалик қаҳри қаттиқ бўлмасин, шунчалик кўнгилчан ҳам
эди. Оқсоқолнинг ичини олов бўлиб куйдираётган дардни
бировга айтгиси, ёрилгиси келади, аммо одамлар
нима дейди? Устидан кулмайдими?
«Яхшиям, қор ёғяпти, — дея ўйлади хўрсиниб. —
Бўлмаса, йиғлаётганимни бошқалар билиб қоларди».
У қишлоқдошларини олдинга ундаш баҳонасида ортига
қараб-қараб қўярди.
* * *
Барчин кўлмак устида қанча ўтирганини билмайди. Охири
чайлада қолган гўдаги ёдига тушиб, орқасига қайтди.
Қаровсиз болакай биғиллаб йиғлар, совуқда музлаб
қолганди. Барчин шоша-пиша уни кигизга ўради-да,
ўчоққа ўт қалашга киришди. Яхшиям, онаси қуруқ ўтин
ташлаб кетган экан. Ўчоқда гуриллаб олов ёнгач,
боласини қўлига ол-ган аёл унга кўкрак тутди. Олов
тўлғаниб ўрлаган сайин изғирин шашти пасая бошлади.
Чирсиллаган олов ёруғида қизнинг юзи қизариб
кўринади, Барчин бир ютоқиб эмаётган боласига, бир
ловуллаб ёнаётган ўтга қарайди. Гўё бу оламда фақат
боласи билан ёлғиз қолгандай ҳис этади ўзини. Энди
қаерга боришади, қандай яшашади? Қондошлари қабул
қилмаганда, етти ёт бегонага ким эшигини очаркан?
Барчиннинг шуури тўла савол, бироқ бари жавобсиз.
Ориқ елкаларини олам юки босган муштипар, ҳеч
нарсадан хабарсиз қорин ғами билан овора гўдагига
қараб синиқ жилмайди.
«Пешонанг бунча шўр бўлмаса, болам? Бахтиқаро деб
сенга ўхшаганларни айтишса керак-да. Туғилганингдан
ким қувонди? Фақат ташвиш, кулфат келтирдинг...»
Худди онасининг га-пига тушунгандек, болакай йиғлай
бошлади.
— Йўқ-йўқ, йиғлама, жоним. Бунда сенинг заррача
айбинг йўқ. Бари гуноҳ менда. Бевақт дунёга
келтирганим учун қарғаяпсан-а? Қарға-қарға, бунга
ҳақинг бор, болам. Бе-орагинам, борлигингдан ҳатто
отангнинг хабари йўқ. Сенга отанг ҳақида жон-жон деб
гапириб берардим, лекин уни ўзим ҳам яхши танимайман.
У ҳаётимда юлдуз каби ёниб ўчди. Исмини биламан,
холос. Урушдан кейин отангнинг қишлоғимизга қандай
келиб қолганини ҳеч ким билмайди. Кутилмаганда
қандай пайдо бўлган бўлса, шундай изсиз йўқолди.
Бироқ бир умр кўнглимдан ўчмайдиган бўлиб кетди.
Аммо у мен биладиган одамлар ичида энг яхшиси,
меҳрибони. У ҳеч кимга ўхшамас, қандайдир бошқача
эди. Эҳтимол, шунинг учун қаттиқ боғланиб
қолгандирман? Худо хоҳласа, катта бўлганингда унга
ўхшайсан. Отанг бир куни қайтиб келганида эса сени
кўрсатиб, мақтанаман. Жуда хурсанд бўлиб кетса керак.
Барчин тўлиб сўзларкан, ёш килкиган қароқларини
ўчоқдан узмасди. Унинг юрагида ҳам ўчоқдаги каби
гулхан ёнар, агар қаловини топса, бутун заминни
куйдирувчи шиддатда чирсилларди. Чақалоққа онасининг
гаплари алла каби туйилиб, кўзларини уйқу элита
бошлаганини она сезгани йўқ.
— Сен менинг энг тотли лаҳзаларим, ўзимни чин инсон,
суюкли маъшуқа ҳис қилиб кечирган ширин
дамларимнинг мевасисан. Фақат жуда кеч гуллаган
дарахтнинг қорда қолиб кетган мевасисан, болам. Энди
сени қандай асрайман? Қандай ҳимоя қиламан?
Қаҳратонда паноҳинг бўлолармиканман?
Алла айтай,саманим, алла,
Менинг гулим,чаманим, алла.
Толеинг кулибпорласин-о,
Қалбга ботган аламим, алла.
Ёз бўйи одам гавжум бўлиб, энди ҳувиллаб қолган кенг
яйлов, қор қоплаган замин, мудраётган тошлар, қовоғи
солиқ осмон, олови ўчаман деяётган ўчоқ аллага
халақит бермаслик учун сукут сақлашади.
Куни билан тик оёқда туриб чарчаган Барчин мудрай
бошлади. Бироқ унинг ухлашга ҳақи йўқ. Эрта тонггача
ҳушёр туриши керак. Шу пайтгача қадрдон яйловларидан
ҳеч ҳайиқмаган экан. Бугун ёлғиз қолгани учун биринчи
марта қўрқди. Биринчи марта бегона ҳис қилди ўзини.
Қош қорайиши олдидан олов ёқишни кўпайтирди. Бу ҳам
иссиқ, ҳам ёввойи ҳайвонларни чўчитади. Худонинг
марҳаматини қаранг—зарби ўзига эшитилаётган
Барчиннинг бутун танаси қулоққа айланиб, хаёлига минг
бир гумон келди. Чақалоғини чеккароққа ётқизиб, қўлига
ўчоқнинг чала ёнган ўтинидан олди.
Шу пайт ташқари-да, чайланинг ёнгинасида қорни
ғирчиллатиб босган қандайдир овоз эшитилди.Бир пайт
ичкарига чақирилмаган меҳмон бош суқди. «Бўри» деди
аёл қалтираб. У олов ёруғида шундай кўринди. Жим
туришни ҳам, ҳайдаб юборишни ҳам билмай қолган
Барчин яхшилаб разм солди, хайрият, бўри эмас, ўзининг
Оқ юлдузи экан. Қўрққанидан бўрига ўхшаб кўринибди.
— Сенмидинг, Оқ юлдуз? Мен бўлсам тамом бўлдим, деб
ўйлабман.
Ит жимгина ўчоқ ёнига чўккалади. Унинг совуқда силласи
қуригани шундоқ кўриниб турарди.
— Сен ҳам бошқалар билан кетгансан дебман, — деди
худди яқин дўстини учратган одамдек қувонган Барчин.
— Яхшиям, қолибсан. Бир ўзим нима қилишни
билмаётгандим. Энди қўрқмайман, ахир учтамиз.
Саҳарлаб йўлга тушамиз-да, кечга қолмасдан қишлоққа
етиб оламиз. У ердаям яхши одамлар бордир, кўчага
қувиб солишмас. Яхши ният қилиб турайликчи. Энди эса
ухлаймиз. Эртага олдимизда машаққатли йўл турибди,
кўп куч тўплашимиз керак.Боягина қўрққанидан
ухлолмаган аёл энди анча хотиржам тортиб,
чақалоғининг ёнига ёнбошлади.
* * *
Барчин кўп ухлолмади. Саҳарлаб йўлга тушишни
уйқусида ҳам ўйлаб ётгани учун бирозгина ухлагач,
уйғонди. Гулхан ўчган, бироқ чўғнинг иссиқ ҳовури
кетмаган экан. Чақалоғи ва Оқ юлдуз уйғониб кетмасин
деб, оёқ учида юриб ташқарига чиқди. Тун бўйи гупиллаб
ёққан қор аллақачон тизза бўйи бўлибди-ю, тўхтай
демасди. Борлиқ оқ кўрпага ўранган, бунинг устига,
паға-паға ёғаётган қор дастидан олисни кўриб бўлмайди.
У харсанглари сўппайиб турган Қоратоғ томон.
тикиларкан, хаёлан йўлини чамалади. Сўнгра ичкарига
қайтиб кирдида, тугунига керакли нарсаларини солди.
— Йўлга тушадиган пайт бўлди, Оқ юлдуз, — деди у
итга. — Йўлни қалин қор қоплабди, бироз қийналамиз,
лекин кечгача амаллашимиз керак.
Барчин онаси усти га пўстак бостириб, яшириб кетган
озгина егуликнинг ҳам бир қисмини итига тутди,
қолганини қувват бўлсин деб, ўзи еди. Йўлда имкони
бўладими-йўқми, чақалоғини тўйгунча эмизди.
Туғилганига бир ҳафтадан ошса-да, ҳали исм
қўйилмаган болакайни музлаб қолмаслиги учун яхшилаб
ўраб-чирмади. Аммо бундай қорли, музлаган
сўқмоқлардан кўтариб ўтиш ноқулай бўлганидан
тугунидаги нарсаларни қайтариб ташлашга мажбур
бўлди. Фақатгина эгнидаги қалин кийимлар ва боласини
ўраган кигизни олиб қолди, холос.
Ҳали тонг ёришмаган. Бироқ қор ёғдусида атрофни
кўрса бўлади. Аёл юраги дов бермайгина йўлга тушди.
Ит эса она ва боланинг ортидан эргашди. Қалин қорда
қадам ташлаш оғирлиги бошида билинмаганди. Аммо
ҳали узоқ юриб улгурмасларидан Барчин чарчай
бошлади. Қадам ташлаши оғирлашди, нафаси бўғзига
келди. Аммо унинг тўхташга ҳақи йўқ, кеч тушгунча
Қоратоғни айланиб ўтиши шарт. Агар хоронғида тоғда
қолиб кетса, нима бўлади? Шу саволни ўзига бериши
билан аёлнинг юрагига қўрқув оралайди. Илдамроқ
ҳаракат қилишга ошиқади. Яхшиям, чақалоғи йиғлоқи
эмас, ҳар-ҳар замон онасининг оёғи тошга қоқилиб,
силкинганида уйғониб кетишини айтмаса, фақат ухлайди.
Барчин бора-бора ҳам ҳолсизлик, ҳам кўп ҳаракат
қилганидан терлай бошлади. Қалин жун рўмолининг
устини қор қоплаган, чаккасидан эса тер сирқирайди.
Бутун бадани қизиб кетгач, чидолмади. Устидаги
пўстинни ечди. Иссиқ вужуди совуқ шамол урилиши
билан сесканди, бироз енгиллашгандай ҳис қилди ўзини.
Юриш яна қийин бўлмасин деб, пўстинни қўлига олмай,
ўша ерда қолдирди. Нима бўлса бўлсин, аммо тезроқ
юриши, қишлоққа етиши керак. Анча юргач, ортига
ўгирилди. Бироз аввал чайланинг қорайиб кўриниб турган
эшиги кўздан йўқолибди.
«Бу ёғи оз қолди, болажоним. Чида. Қишлоққа етамиз
ҳозир».
Она ўзини чалғитиш учун гоҳ боласи, гоҳ итга гап
қотади. Лекин иккисидан ҳам жавоб ололмайди. Яна
юришда давом этади. Бир муддат тин олмай, нафас
ростламай юрди. Тўхтаб дам олишни хаёлига келтиргани
йўқ. Бироқ негадир йўлнинг охири кўринмасди. Бошида
бунга эътибор бермаган Барчин энди қўрқа бошлади.
Чунки ҳамон қор элашдан тўхтамаётган осмон қорайиб
келарди. Силласи қуриган аёл тўхтаб, атрофга разм
солди. Тўрт томон ҳам бир хил. Ҳар-ҳар ерда сўппайган
катта харсанглар ва охири кўринмайдиган қорли замин.
Бунинг устига, аллақачон излари бекилиб кетган. Асли
қаердан келди, қай томон юриши керак? Билиб
бўлмасди. Зум ўтмасдан қуюқ қоронғилик чўкди.
Очиққанидан йиғлай бошлаган гўдакни эмизиш учун
тўхтаган Барчин пўстинини ташлаб кетганига
афсусланди, чунки совуқ забтига олаётганди.
— Энди нима қиламиз, Оқ юлдуз? Биз адашдик. Энди
қандай қилиб йўл топиб ола-миз? Ёки шу тоғларда ўлиб
кетамизми?
Дардини эшитишга шу итдан бошқа биров йўқлигидан
аёлнинг хўрлиги келди. Оқ юлдуз эса бепарво. Ўзи
йиғлаб, ўзи овунаётган эгасига ҳайрон қараб ўтиради.
— Ҳайвон ақлинг нимагаям етарди? Нима қилишни
биламан. Совуқдан музлаб қолмаслик учун фақат
юрамиз. Қаергалигини билмайман, лекин ҳаракат қилиш
керак. Мен тақдирга осонликча тан берадиганлардан
эмасман.
Барчин боласини эмизиб, ўрнидан турди. Қалин
латта-путтага ўроғлиқ чақалоқни бағрига босдида,
номаълум томонга юриб кетди. Аммо ўн қадам ҳам
ташламасдан, тўхтади. Чунки қулоқларига
йиртқичларнинг овози чалинганди. Оёқ-қўли қалтираб,
боя дам олган харсанг панасига қайтди.
— Йўқ, тонг отганидан кейин юрамиз. Агар тонггача
етсак, музлаб қолмасак, албатта...
Аёл шундай дея йиғлаб юборди. Атрофдаги воқеаларни
бепарво кузатиб турган Оқ юлдуз бироздан кейин
боласини маҳкам бағрига босиб, катта харсангнинг зах
ковагида орқасини тошга бериб ўтирган эгасининг ёнига
борди. Унга маҳкам тиқилиб олди. Туни билан шу тахлит
ўтириб, Кўзи илинган онани тонгга бориб боласининг
йиғиси уйғотди. Яхшиям, ёнида ити бор экан. Хайрият,
музлаб қолмабди. Тонг ёришган, бироқ ҳамон бўралаб
қор ёғарди.
— Худога шукур, — деди Барчин боласини эмизаётиб.
— Кеча бизни бало-қазолардан ўзи асради. Унинг менга,
Оқ юлдузга раҳми келди. Бу ҳаммаси сенинг шарофатинг
билан, болажоним. Эгам раҳмдил. У ожиз бандаларини
хўрлатиб қўймайди. Тезроқ эма қол, болам. Бугун нима
қилсак ҳам, қишлоқни топишимиз керак.
Барчин беш дақиқа ўтар-ўтмас, гўдагини эмизишдан
тўхтади. Аммо қорни тўймаган гўдакнинг кўкракдан
айрилгиси келмай, йиғларди.
— Бўлди-бўлди. Тўймаганингни биламан. Қишлоққа етиб
олайлик, тўйгунингча сут бераман.
Силласи қуригани, қолаверса, очлигидан ўрнидан
тураётиб, унинг боши айланиб кетди. Сал бўлмаса,
йиқилаёзди. Бироқ ўзини тутди. Олдинга қадам ташлашга куч топди. Учовлон яна таваккал йўлга тушишди. Аммо иккинчи кун ҳам бесамар кетди. На тоғнинг охири, на қишлоқнинг бошидан дарак бўлди. Бунинг устига, гўдак тршимсиз йиғлар, эмизса ҳам, овунмасди. Охири қоронғи тушгач, Барчин юришдан тўхтади, аламини кимдан олишни билмай, ҳўнграб-ҳўнграб йиғлади. У чақалоғининг оғзига қуруқ кўкракларини тутаркан, иложсиз ожизлигидан тақдирига лаънат ўқирди.
— Кўна қолсанг-чи. Сенга ҳозир овқатни қаердан топаман? Икки кун-дан бери туз тотмаган бўлсам, сут қаердан келарди?
Барчин гўдагига алла айтди, кўтариб эркалади. Аммо чақалоқ тинчланишни хаёлига ҳам келтирмас, қайтага баттар биғиллабйиғларди. Тақдирга тан берган она унинг овозига парво қилмай қўйди. Чақалоқни ўз ҳолига ташлаб, осмонга тикилди. Юлдузлар кўринмайди. Уларнинг ўрнига ҳам, оламдаги бошқа нарсаларнинг ўрнига ҳам фақат қор. Яхшиямки, ҳаво унчалик совуқ эмас. Шу тун у панага қайтиб ўтмади, боласининг йиғисини эшитишга дош беролмасди. Эртаси куни эса доимгидек олдинга шошилмади. Боши оққан ёққа қараб қоронғи тушгунча тентиради.Гўдакнинг эса йиғлашга ҳам ҳоли қолмаган эди.Дунёга қўл силтаган она худди кар-соқовдек лом-мим демайди. Қай томон кетаётганини ҳам ўйламай юраверади. Учинчи тун олдинги иккитасига қараганда тинч ўтди. На Барчин йиғлади, на чақалоқ биғиллади. Оқ юлдуз доимгидек сукутда. Тўртинчи куни Барчиннинг юргиси келмади. Қор ёғишдан тўхтаган, ҳатто, чамаси, тушга бориб кун милтиллагандек ҳам бўлди. Аёл панада ўлик каби қилт этмай ётган боласидан кўз узмай ўтирди. Аммо ҳамма даҳшат ўша тунда содир бўлди.
Шу чоққача қор ёққани учун аёз забтига олмаган экан. Қоронғи тушгач, Барчиннинг тишлари такиллай бошлади. Чақалоқ эса деярли музлаб қолганди. Она ўзининг ҳам, боласининг ҳам қисмати тайин эканини ҳис этар, лекин бўйсунишни, тақдирнинг адолатсиз ҳукмига итоат этишни истамасди. Қанийди, ўрангани пўстак, тотинишга бир парча нон бўлса. Одам минг йил
ўзига ўлим тилагани билан Азроил ёнига келса, истамай қоларкан.
«Шунчаки ўлиб кетавераманми? — дея йиғламсиради Барчин бир боласига, бир ёнида ўзига ўхшаб ҳолсиз ётган итга қараб. — Қандайдир йўли бўлиши керак-ку».
У жон талвасасида ўйлаб-ўйлаб, чора топгандай бўлди. Харсангнинг зах ковагини пайпаслаб қирралари ўткир бир нечта тош йиғди. Сўнгра ухлаб ётган итнинг ёнига қайтди.
«Мени кечир, Оқ юлдуз, бундай қилмоқчи эмасдим. Бироқ шундан бошқа чорам йўқ. Мен ўзимни ўйламаяпман. Болам, у гуноҳсиз. Тирик қолиши, яшаши керак...»
Барчиннинг Оқ юлдузнинг бўғзига қиррали тошни ботиришидан аввал айтган гаплари шу бўлди.
Озиб, кучсизланиб қолган итни таслим қилиш унчалик қийин бўлмади. Аёл кейин нима бўлганини эслолмайди. Фақат уйқуга кетишидан аввал қорни тўқ, устига эса иссиқ тери ёпинганди.
Тонгга бориб уйқуси ўчди. Кўзларини очиши билан кигизга ўраб ташланган боласига қаради. Чақалоқ жимгина ётарди. Бадани эса музлаб қолган.
— Йўқ! — дея бақир-ди Барчин боласини ўзига келтириш учун силкиларкан. — Бундай бўлиши мумкин эмас! Ўлишинг керакмас! Кўзларингни оч, болам!
Аммо бола қимир этмасди. Тақдирга тан берган она эса сўнгги ризқи дея уни эмизишга киришди. Эмизаётиб, жигарининг жонсиз чеҳрасига қарашга чидолмади. Бошини тескари ўгириб, уввос солиб йиғлади.
Шу тахлит қанча ўтирганини эслолмайди. Бир пайт ё шундай туйилдими, ёки чиндан, бола қимирлагандай бўлди. Аёл не кўз билан кўрсинки, кўкракларига сут келган, чақалоғи эса ютоқиб эмарди. Барчин ғор ичида содир бўлган кечаги тун даҳшатини эслагиси келмай, болани кўтариб, нари кетди. Тоғни қоплаган булутлар олислаб кетганди. У яна бироз юргач, жойида тахта бўлиб қотди. Чунки кўз ўнгида ярим чақирим ҳам келмайдиган узоқликда мўриларидан тутун ўрлаётган кўп уйли қишлоқ турарди.
Барчин бу сафар яна йиғлади. Аммо бу йиғи унинг умри давомида тўккан кўз ёшларининг энг аламлиси, энг қайғулиси эди.
Муяссар ТИЛОВОВА.
|
| Категория: Мои статьи | Добавил: lenger (12.08.2013)
|
| Просмотров: 846
| Рейтинг: 0.0/0 |
|
|
